هیپوکلسمی در طوطی
کلسیم بیشترین ماده معدنی است که در بدن پرندگان وجود دارد. مقداراین ماده در جیره غذایی،به سن و ضعیت فیزیولوژیک یک پرنده وابسته است.در مقایسه با پرندگان بالغ،جوجه های در حال رشد به کلسیم بیشتری نیاز دارند( به دلیل تکامل اسکلتی سریع)،پرندگان تخم گذار نیز، به منظور تولید پوسته تخم،نیازمند کلسیم فراوانی هستند.
در پرندگان نیز مانند پستانداران،متابولیسم کلسیم به وسیله هورمون پاراتیروئید.ویتامین D و کلسی نونین تنظیم می شود.اما این سیستم در پرندگان بسیار حساس تر است.برای مثال،در جوجه ای که به آن هورمون خالص پاراتیرئید تزریق شده است.میزان کلسیم خون طی 8 دقیقه دچار افزایش گردیده،در حالی که مشاهده شد.بسیاری از جیره های غذایی که در اسارت به طوطی ها داده می شود.دارای کمبود کلسیم و ویتامین D می باشند که این مسئله موجب پرکاری ثانویه و تغذیه ای پاراتیروئید می گردد.ویتامین D برای تبدیل به متابولیت های فعال خود،به میزان مناسبی از امواج UV نیازمند است،اما بسیاری از طوطی های شکارشده را در محیط داخلی نگه می دارند و به همین دلیل پرنده از این امواج محروم است. در مواقعی که جیره غذایی پرنده از نظر کلسیم فقیر است،ویتامین D در جذب این ماده معدنی نقش مهمی را ایفا می کند. بسیاری از پرندگان که با جیره های حاوی مقادیر اندکی کلسیم و ویتامین D تغذیه می شوند.از اختلالات مربوط به متابولیسم کلسیم رنج می برند.
اختلال در کلیه و یا پاراتیروئید پرنده و بیماری های عفونی که این دو ارگان را تحت تاثیر قرار دهند.می توانند عدم توانایی پرنده در حفظ کلسیم را به همراه داشته باشند.تتراسایکلین های خوراکی نیز می توانند با کاتیون هایی مانند کلسیم و منیزیم ترکیب شوند و منجر به کمبود این کاتیون ها گردند
نشانه های بالینی
شاید کاهش کلسیم در دسترس متداول ترین بیماری متابولیک در میان طوطی سانان باشد.نشانه های بالینی ناشی از این بیماری شامل لرزش،ضعف و اختلال در استخوان های طویل جوجه هاست.نشانه های ناشی از این اختلالات در طوطی های جوان به صورت استئودیستروفی،و در پرندگان بالغ که از کمبود کلسیم رنج می برند،تغییرات عصبی ایجاد می شود که این تغییرات می تواند از انقباضات ناگهانی تا تشنج متغیر باشد. کمبود کلسیم به عنوان عامل تخم ماندگی نیز مطرح است در پرندگانی که جیره غذایی آنها حاوی مقادیر اندکی ویتامین D می باشد جنین ها ضعیف بوده و در آنها کلسیفیه شدن استخوان ها نیز نامناسب است این مسئله موجب می شود که جوجه ها قادر به شکستن پوسته تخم نبوده و در نتیجه اکثرا در مراحل پایانی دوره جنینی بمیرند.
تشخیص
متاسفانه تشخیص کمبودکلسیم در مراحل اولیه آن مشکل است زیرا معمولا میزان کلسیم سرم،پلاسما کماکان در حد طبیعی خد باقی می ماند. درپرنده بیمار ممکن است میزان کلسیم تام خن کمتر از 2 میلی مول لیتر باشد اندازه گیری کلسیم تام خون کار چندان دقیقی نیست زیرا علاوه بر متغیر بودن مقدار کلسیم در پرندگان،میزان آلبومین نیز متغیر است (بیشتر کلسیم موجود به پروتئین متصل است)
بهترین شاخص اندازه گیری کلسیم،کلسیم یونیزه است که از نظر فیزیولوژیکی فعال می باشد.در طوطی خاکستری (کاسکو)حدطبیعی کلسیم یونیزه بین 96/0 تا 22/1 میلی مول / لیتر قرار دارد و در صورتی که از 75/0 میلی مول/ لیتر کمتر شود. باید به وجود یک اختلال در پرنده مشکوک شد. پرندگانی که نشانه بالینی کمبود کلسیم را نشان می دهند،میزان کلسیم یونیزه خونشان در کمتراز 6/0 میلی مول/لیتر و دچار کمبود ویتامین D3 نیز می باسند. در یک طی ممکن استمیزان کلسیم یونیزه در حد طبیعی خود باشداما پرنده بیماری را بطور بالینی نشان دهد در اینگونه موارد ممکن است آلکالز منجر به تغییر کلیسم شده باشد.
از دلایلی که موجب کمبود کلسیم در طوطی ها می شود می توان به عدم توانایی در حفظ کلسیم سرم خون اشاره نمود که در اکثر مواقع این ناتوانی به دلیل فقیر بودن جیره غذایی از نظر کلسیم و ویتامین D3،کمبود نورخورشیدو یا تعادل بین کلسیم و فسفر اتفاق می افتد.در گذشته اینگونه تصور می شدکه یک عفونت ویروسی موجب اختلال پاتولوژیکی در پاراتیروئید می شود.
در طوطی های جوان،آزمایشات هیستوپاتولوژیک غدد پاراتیروئید و شواهد رادیوگرافیکی که حاکی از وجود استئودسیتروفی باشد نشان دهنده افزایش حجم این غدد در اکثر واکوئله شدن سلول های چف می باشد. این مسئله حاکی از پرکاری ثانویه و تغذیه ای پاراتیروئید است که به دنبال کمبود ویتامین D رخ می دهد.
پیشگری درمان
به منظور پیشگیری از بازگشت مجدد بیماری می توان از جیره های غذایی فرموله شده ای استفاده نمود که حاوی مقادیر مناسبی کلسیم و ویتامین D می باشند ممکن است استفاده از لامپ های UV نیز سودمند واقع شود براساس علت اصلی کمبود کلسیم درمان های گوناگونی برای رفع این بیماری وجود دارد امادر هر حال استفاده از مکمل های کلسیم و ویتامین D3 و همچنین رفع عامل کاهنده کلسیم ضروری است.
در مواردی که کمبود کلسیم به صورت مزمن می باشد ممکن است رفع نشانه ها و بازگشت کلسیم یونیزه به اندازه طبیعی خود چندین روز به طول انجامد.
مترجم: سمیرا فرهانی منبع : دنیای منقارکج ها